SYGNALISTA

Rada Ministrów na wtorkowym (2.04.24) posiedzeniu przyjęła projekt ustawy o ochronie sygnalistów. Dokument przedłożony przez Ministrę Agnieszkę Dziemianowicz-Bąk zakłada ochronę osób zgłaszających naruszenie prawa w kontekście związanym z pracą. Ustawa ma na celu wdrożenie dyrektywy unijnej, z którym poprzedni rząd spóźnił się – narażając państwo na kary finansowe – ponad dwa lata.

 

Ochrona interesu wspólnego, dobre imię pracodawcy, ochrona współpracowników – to główne cele ustawy o ochronie sygnalistów. Ustawa ma służyć ludziom ponoszącym ryzyko w imię troski o dobro wspólne.

Sygnalistą, któremu przysługiwać będzie ochrona będzie mógł zostać pracownik, ale też były pracownik, funkcjonariusz, żołnierz zawodowy, zleceniobiorca, stażysta czy wolontariusz. 

Sygnalista to osoba zgłaszająca nieprawidłowości w związku z zatrudnieniem. Sygnalista to ktoś, kto alarmuje o naruszeniach prawa i ma do tego uzasadnioną podstawę.

Ochrona sygnalistów przed odwetem

Sygnalista może być narażony na działania odwetowe po dokonaniu zgłoszenia, dlatego konieczne jest zapewnienie ochrony takim osobom. Pozbawienie źródła zarobkowania, mobbing, pozbawienie awansu, nagrody czy premii – to działania odwetowe, przed którymi chronić ma ustawa.

Projekt zakłada, że sygnalista, który doświadczył działań odwetowych, będzie mógł wystąpić o zadośćuczynienie lub odszkodowanie. Tożsamość sygnalisty będzie zachowana w tajemnicy. Ustawa nie wprowadza obowiązku dokonywania zgłoszeń. Każdy sygnalista będzie sam decydował, czy chce dokonać zgłoszenia czy nie – ale jeśli się na to zdecyduje, będzie chroniony.

Od „zwykłego” skarżącego sygnalistę odróżnia działanie w interesie publicznym. Sygnalista dokonuje zgłoszenia, by chronić dobro wspólne, a nie swój interes osobisty lub członków najbliższej rodziny. Ponadto, aby korzystać ze statusu sygnalisty, zgłaszający powinien być przekonany, ze podawane przez niego informacje są prawdziwe.

Obowiązki pracodawcy

Pracodawca będzie musiał opracować procedurę zgłoszeń wewnętrznych, która określi zasady przyjmowania takich zgłoszeń i stworzyć kanały do ich przyjmowania. Wewnętrzne systemy sygnalizowania ułatwią diagnozowanie nieprawidłowości w zakładzie pracy i pomogą eliminować niepokojące zdarzenia.

Dotychczas w polskim systemie prawnym brak było kompleksowej regulacji poświęconej ochronie sygnalistów. Projekt ustawy ma zaimplementować dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady UE w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii.

Wejście w życie ustawy nie oznacza końca prac nad system ochrony sygnalistów w Polsce. Za dwa lata Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej przeprowadzi ewaluację systemu ochrony sygnalistów.

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej udzieli wsparcia w rozwiązywaniu problemów związanych z praktycznym wdrożeniem ustawy.

Firma, która otrzyma informację o naruszeniach prawa, może na nią zareagować i uniknąć ewentualnych konsekwencji lub strat. Działania sygnalistów leżą również w interesie publicznym, ponieważ pomagają chronić obywateli i przedsiębiorców przed negatywnymi skutkami takich naruszeń.

Jednak dotąd, z obawy przed działaniami odwetowymi, osoby podejrzewające, że dochodzi do łamania prawa, często rezygnowały z ich zgłaszania. Tę sytuację ma zmienić Ustawa z dnia 14 czerwca 2024 r. o ochronie sygnalistów, która przyznaje sygnalistom dodatkową ochronę.

Sygnaliści to osoby fizyczne, które zgłaszają naruszenie prawa lub ujawniają publicznie informacje o naruszeniu prawa, w zakresie podanym ustawie o ochronie sygnalistów, uzyskane w kontekście związanym z pracą.

Sygnalistą może być w szczególności:

  • pracownik
  • pracownik tymczasowy
  • osoba świadcząca pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym na podstawie umowy cywilnoprawnej
  • przedsiębiorca
  • prokurent
  • akcjonariusz lub wspólnik
  • członek organu osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej
  • osoba świadcząca pracę pod nadzorem i kierownictwem wykonawcy, podwykonawcy lub dostawcy
  • stażysta
  • wolontariusz
  • praktykant.

Sygnaliści mogą zgłaszać lub ujawniać publicznie informacje o naruszeniu prawa, uzyskane w kontekście związanym z pracą, przed nawiązaniem lub po ustaniu:

  • stosunku pracy
  • innego stosunku prawnego będącego podstawą świadczenia pracy lub usług lub pełnienia funkcji w podmiocie prawnym lub na rzecz tego podmiotu.

Ustawa o ochronie sygnalistów przewiduje trzy procedury służące informowaniu o naruszeniu prawa:

  • zgłaszanie informacji o naruszeniu prawa w ramach procedury zgłoszeń wewnętrznych przyjmowanej przez podmiot prawny, w szczególności pracodawców
  • zgłaszanie informacji o naruszeniu prawa w ramach procedury zgłoszeń zewnętrznych, czyli przekazywanie informacji Rzecznikowi Praw Obywatelskich albo organowi publicznemu
  • ujawnianie publiczne informacji o naruszeniu prawa, którego zastosowanie powinno mieć wyjątkowy charakter i wymaga przez sygnalistę spełnienia dodatkowych warunków.

Ważne! Osoba zgłaszająca może wybrać, czy chce to zrobić w procedurze wewnętrznej, przyjętej u swojego pracodawcy, czy woli zgłosić naruszenie do właściwego organu w procedurze zewnętrznej.

Sygnalista może zatem dokonać zgłoszenia zewnętrznego bez uprzedniego dokonania zgłoszenia wewnętrznego.

 

Scroll to Top